W pierwszym tygodniu zimowych ferii przypadkiem natrafiłam w szkolnym magazynie na wyjątkowy obraz. Skrzętnie przechowywany i pieczołowicie zapakowany spoczywał na dnie pod innymi lżejszymi obrazkami portret założyciela Szkoły im. ks. Jana Długosza bp. Stanisława Zdzitowieckiego. Świetnie zachowany obraz z wykaligrafowanym imieniem i nazwiskiem Biskupa, zawiera na odwrocie następującą informację: „Portret ten ofiarowany przez ks. kanonika Franciszka Maciaszka proboszcza z Małynia 1922. Malował Leszek Zaremba Cielecki z Zygier w 1914 r.”
Możemy jedynie domyślać się, że dar otrzymał sam bp Zdzitowiecki, a pytanie, jakie były losy portretu podczas dwóch wojen światowych pobudza naszą wyobraźnię…
Z relacji dyrektora szkoły ks. Jacka Kędzierskiego dowiadujemy się, że portret ofiarował szkole Organ Prowadzący, kiedy rozpoczęła się jej reaktywacja w 2000 roku.
Wg informacji biograficznych o rodzinie Cieleckich, z której wywodził się autor portretu, zawartych w artykule Małgorzaty Sobol-Kiełbani „Księgozbiór Cieleckich w zbiorach Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Juliusza Słowackiego w Tarnowie”, autor portretu L.A. Cielecki urodził się w 1868 r. w Zygrach (obecnie województwo łódzkie) jako syn sędziego pokoju Maksymiliana Macieja Cieleckiego (1828-1891) i Józefy Niemyskiej (ok. 1830-?). Ród Zarembów-Cieleckich należy do starych rodów szlacheckich. Ukończył krakowską Akademię Sztuk Pięknych i był zapalonym cyklistą – należał do łódzkiego oddziału Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów. W czasie I wojny światowej był instruktorem Warszawskiego Centralnego Komitetu Obywatelskiego na okrąg policyjny berezyński. Należał do niego Leszkomin w dawnym powiecie sieradzkim. Zmarł w 1945 r. w Ryglicach. L.A. Cielecki był żonaty z Janiną Pstrokońską, z którą miał syna Janusza i córkę (malarkę) Jadwigę Marię Cielecką-Głowacką.
Odnalezienie zabytkowego portretu niech stanie się okazją do przypomnienia zasług bp. Stanisława Zdzitowieckiego, ordynariusza diecezji włocławsko-kaliskiej w latach 1902-1927, który przeszedł do historii jako wybitny mecenas nauki, działacz społeczno-narodowy i oddany patriota. Podczas pracy pasterskiej w diecezji włocławskiej bp Zdzitowiecki podjął wiele ważnych inicjatyw, a na szczególną uwagę zasługuje założenie szkoły – Gimnazjum im. ks. Jana Długosza we Włocławku. Zaraz po objęciu rządów w diecezji włocławskiej zabiegał u władz rosyjskich o pozwolenie na otwarcie gimnazjum klasycznego. Niestety, władze rosyjskie nie wyraziły na to zgody. Marzenia o katolickiej szkole mógł zrealizować dopiero w czasie I wojny światowej, kiedy miasto Włocławek znalazło się pod rządami Niemców. W 1915 roku zostało wydane rozporządzenie o organizacji szkolnictwa polskiego, podporządkowujące administracji niemieckiej zakładanie szkół, mianowanie nauczycieli i tworzenie władz szkolnych. Mimo ucisku gospodarczego władze pruskie wyraziły zgodę na założenie polsko-katolickiego gimnazjum filologicznego we Włocławku.
Bp Stanisław Zdzitowiecki, po niemal dziesięciu latach starań, otrzymał zezwolenie na prowadzenie szkoły, które zostało mu doręczone 19 czerwca 1916 roku. Natychmiast podjął więc decyzję o przeznaczeniu na budynek szkoły części pałacu biskupiego. W dniu 20 sierpnia 1916 roku przeprowadzono egzaminy do klasy wstępnej i czterech klas niższych. W pierwszym roku szkolnym w nowym gimnazjum naukę rozpoczęło 165 uczniów. Uroczystego otwarcia szkoły dokonano 2 września 1916 roku; wtedy bp S. Zdzitowiecki odprawił we włocławskiej katedrze Mszę św., a po nabożeństwie poświęcił sale lekcyjne, natomiast ks. dr Cezary Pęcharski wygłosił okolicznościowy referat o patronie szkoły – ks. Janie Długoszu. Źródła podają, że bezpośrednim powodem wybrania ks. Jana Długosza na patrona szkoły była rocznica urodzin wielkiego historyka. Ksiądz Jan Długosz urodził się w 1415 r. Dla Polaków, którzy marzyli o wskrzeszeniu Ojczyzny, jubileusz 500-1ecia urodzin wielkiego historyka, sławiącego dzieje Rzeczpospolitej, był okazją do podniesienia ducha narodu. Brzeźnica k. Radomska, gdzie przyszedł na świat Jan Długosz, leżała wtedy na terenie diecezji kujawsko-kaliskiej, a więc patron szkoły w mieście biskupim Włocławku wywodził się z terenu diecezji. Biskup Zdzitowiecki przybył do Włocławka w 1902 r. z Sandomierza, gdzie postać Długosza była żywa i obecna w tradycji tego miasta. Praca w Sandomierzu, w mieście oddychającym historią, niewątpliwie wpłynęła na sposób działania i decyzje przyszłego biskupa włocławskiego, rozmiłowanego w literaturze i dziejach ojczystych.
Nie ulega wątpliwości, że postać ks. Jana Długosza obranego przez bpa Zdzitowieckiego na patrona szkoły katolickiej, idealnie wpisywała się w wymiar patriotyczny i kościelny zakładanej na początku XX w. placówki oświatowej. Biskupowi Zdzitowieckiemu zależało na utworzeniu takiej szkoły. Pragnął, aby dzieci i młodzież byli wychowywani w duchu wyraźnie katolickim przy zachowaniu tradycji i kultury narodu polskiego. W okresie założenia szkoły chodziło o kształcenie polskiej elity, inteligencji katolickiej, o tworzenie świadomości narodowej po długich latach niewoli.
Cudem odnaleziony w szkolnym magazynie, stusześcioletni portret bp. Stanisława Zdzitowieckiego zajął godne miejsce w auli szkoły, której był założycielem.
Sławomira Lewandowska
