Bardzo długi czas lekcji zdalnych, kiedy to niemożliwe było przeprowadzanie doświadczeń chemicznych na żywo, mocno dał się we znaki uczniom, nie tylko tym szczególnie zainteresowanym tą dyscypliną wiedzy. Gdy tylko wróciliśmy do zajęć stacjonarnych, staramy się wspólnie planować i wykonywać jak najwięcej doświadczeń, głównie jako zadania dodatkowe i projektowe wszędzie tam, gdzie tylko jest to możliwe. Kontynuując cykl “Chemia praktyczna”, zadałem uczniom klasy 3a po SP dodatkowy projekt, w którym mieli za zadanie porównać moc kwasu octowego i kwasu węglowego w niecodziennej formie. Uczniowie, jak zwykle, wywiązali się z zadania znakomicie!
Moc jednego kwasu porównujemy zawsze w odniesieniu do innego kwasu wykazując doświadczalnie, że mocniejszy kwas wypiera słabszy kwas z jego soli. W przypadku kwasu octowego i kwasu węglowego, to ten organiczny jest dużo mocniejszy. Potwierdzeniem tego faktu jest reakcja soli słabszego kwasu, czyli węglanu lub wodorowęglanu sodu (kuchennej sody), albo węglanu wapnia (skorupka jajka kurzego), z roztworem kwasu mocniejszego, czyli kwasu octowego (używany w kuchni ocet). Po zmieszaniu obu substancji obserwujemy powstanie piany, czyli intensywne wydzielanie się dwutlenku węgla.
Przeprowadzenie tego doświadczenia w ujęciu klasycznym jest nudne i mało efektowne. Można jednak wykorzystać te reakcje w bardziej kreatywny sposób i powstającym gazem napełnić balon. Uczniowie używali butelki, do której wlali ocet, i nałożonego na nią balonu napełnionego sodą. Po podniesieniu balonu i grawitacyjnym wprowadzeniu sody do octu, wydziela się intensywnie dwutlenek węgla pompując balon. Będzie on oczywiście cięższy od powietrza, gdyż masa tlenku węgla(IV) – 44 g, jest dużo większa niż “średnia masa powietrza” – 28,8 g.
Alternatywną opcją jest wykorzystanie skorupki jajka kurzego jako źródła soli kwasu węglowego. Głównym jej składnikiem jest węglan wapnia, który pod wpływem kwasu octowego reaguje identycznie, jak w przypadku doświadczenia z balonem, ale reakcja trwa co najmniej dobę. Skorupka traci wówczas swoją twardość stając się miękka i elastyczna, podatna na niewielkie zgniatanie i uderzenie w ziemię z niedużej wysokości. Po kilkunastu dniach, pod wpływem działania dwutlenku węgla zawartego w powietrzu, skorupka odzyskuje właściwości zbliżone do pierwotnych.
Poniżej przedstawiam najlepsze filmiki wykonane i nadesłane przez uczniów. Zachęcam do oglądania!
Konrad Trokowski
Alicja Kordyla
www.youtube.com/watch?v=BWk_5icjhKU
www.youtube.com/watch?v=Yj2r3Aw6vPg
Wiktoria Stasiak
www.youtube.com/watch?v=Nw6Jqi8Jzmw
www.youtube.com/watch?v=808h3rWCnss
Mikołaj Kozakiewicz
Nataniel Sikorski
www.youtube.com/watch?v=zxGB1Xe4Dt0
www.youtube.com/watch?v=ddUzFXNlFs0
Bianka Tyczyńska
www.youtube.com/watch?v=6095XabQKcU
Wiktoria Radowska
Mateusz Chodulski
www.youtube.com/watch?v=v-A-fFC729o
Paulina Marczyńska
www.youtube.com/watch?v=b2o3C5yNhLc