Początki
Pierwsza biblioteka w „Długoszu” powstała wraz z założeniem szkoły w 1916 roku. Ks. bp Stanisław Zdzitowiecki zainicjował założenie biblioteki nauczycielskiej, której ofiarował pewną ilość dzieł filozoficznych. W roku szkolnym 1917/18 biblioteka nauczycielska liczyła 69 książek, zaś uczniowska 1500, w tym 30 niemieckich. W kolejnym roku szkolnym biblioteka, którą kierował profesor K. Służałek, powiększyła się do 1600 tomów, a korzystało z niej 172 uczniów. Niestety, w 1920 roku „w wyniku najazdu bolszewickiego wraz z pałacem biskupim zgorzało doszczętnie gimnazjum im. J. Długosza z bogatą biblioteką”. Jak podaje Rocznik z dziewiątego roku istnienia szkoły (1924-25), nową bibliotekę zorganizował ks. T. Zalewski i liczyła ona 573 książki. Opiekunem był prof. M. Zytner, a bibliotekarzami uczniowie. Czynna była w niedziele i święta po szkolnym nabożeństwie. Wypożyczenia były odpłatne, a dochód przeznaczano na powiększenie księgozbioru. W nowym budynku Szkoły, w roku 1928, bibliotekę zorganizowano w stosownie wyposażonym pomieszczeniu. Liczyła 950 woluminów. Sprzęt do nowej biblioteki Długosza podarowało Towarzystwo Przyjaciół Młodzieży. W 1931 roku w uczniowskim piśmie Gimnazjum im. ks. Jana Długosza „Wici” ukazała się odezwa, w której dyrekcja szkoły i Zarząd Towarzystwa Przyjaciół Młodzieży zwraca się „ z gorącem wezwaniem do wszystkich Przyjaciół i Sympatyków Gimnazjum im. Długosza, w szczególności zaś do Rodziców naszych uczniów o finansowe i rzeczowe (w postaci książek) wsparcie koniecznego i ważnego celu powiększenia i reorganizacji biblioteki uczniowskiej. (…) Pożądane szczególnie dzieła naukowe z dziedziny historii, literatury, geografii i przyrody, tudzież pisma: H. Rzewuskiego, Al. Fredry…”. Zbiórka środków na książki oraz książek przebiegła chyba pomyślnie, bo już w roku szkolnym 1934/35 nastąpił podział księgozbioru na uczniowski i nauczycielski. Księgozbiór podzielony był na działy: naukowy oraz literaturę piękną w trzech językach polskim, francuskim i niemieckim. Potem nastąpił podział beletrystyki na powieści obyczajowe, historyczne, przyrodnicze i przygodowe, a także sportowe. Książki w dziale naukowym ułożone były wg przedmiotów nauczania. Odnalezienie książki ułatwiał kartkowy katalog działowy. Korzystanie z biblioteki było bezpłatne, wypożyczanie odbywało się codziennie na dużej przerwie. Czytelnia po południu była czynna dwa razy w tygodniu, a mieszkańcy internatu mogli z niej korzystać codziennie w godzinach od 19.30 do 21.00.
Zachęcana przez nauczycieli młodzież, czytała najczęściej powieści. Księgozbiór był reorganizowany wraz z reformami szkolnictwa. Istniały tematyczne księgozbiory podręczne, a największe z nich dotyczyły języków obcych nowożytnych. Osobny księgozbiór posiadała działająca w szkole Sodalicja Mariańska. W pomieszczeniu biblioteki znajdował się namalowany i darowany przez Jana Stępienia portret Bolesława Prusa, którego imię nosiła wtedy Biblioteka. Do dalszej reorganizacji tj. podziału księgozbioru na przeznaczony dla gimnazjum i szkoły powszechnej oraz rozwoju biblioteki przyczyniła się J. Stępieniowa. Przy zakupie nowych książek kierowano się:
- zaleceniami władz szkolnych;
- zaleceniami nauczycieli poszczególnych przedmiotów;
- życzeniami uczniów.
Ogólnie, księgozbiór biblioteki Długosza w 1938 r. liczył 6188 woluminów. Jak pisze Marian Pawlak, „szkoła uważana była za doskonale wyposażoną, tak w pomoce naukowe, jak i sprzęt. W opinii publicznej uchodziła za szkołę posiadającą warunki do realizacji procesu nauczania i wychowania”. Niestety, wybuch II wojny światowej zaprzepaścił dorobek ówczesnego „Długosza”. Wszystkie godła państwowe, książki, obrazy, zostały spalone przez Niemców w wykopanych obok szkoły rowach.
Po wojnie, po opuszczeniu budynku Szkoły przez wojsko, nastąpiło usuwanie zniszczeń i przywracanie stanu pozwalającego na wznowienie lekcji.
Po raz trzeci w dziejach szkoły od podstaw organizowana była biblioteka szkolna. Zajęła się tym mgr Alojza Czarnecka, nauczycielka języka polskiego pod czujnym okiem wizytatorów/cenzorów, których zadaniem było wyeliminowanie ze szkolnych bibliotek literatury antyradzieckiej, antysemickiej bądź zachwalającej ustrój kapitalistyczny. W roku 1949, tuż przed zamknięciem, księgozbiór szkolnej biblioteki liczył 900 książek. Nie wiadomo co się z nimi stało… Prawdopodobnie księgozbiór przejęły lokowane w budynku aż do roku 2001 różne szkoły.
W odnowionym „Długoszu”
Po długiej, komunistycznej nocy, dopiero w roku 2000 powołana została przez ordynariusza ks. biskupa Bronisława Dembowskiego Komisja, której zadaniem było podjęcie działań zmierzających do zorganizowania Publicznego Gimnazjum i Liceum im. ks. Jana Długosza w roku szkolnym 2001/2002. Na jej czele stanął ks. bp Roman Andrzejewski, a dołączyli z entuzjazmem absolwenci „Długosza”. W Ładzie Bożym pojawił się apel bp. R. Andrzejewskiego z prośbą do społeczeństwa Włocławka o pamiątki z dawnej Szkoły, a także o książki: „szczególnie potrzebne nam będą dzieła z literatury pięknej, lektury szkolne, bo chcemy, by młodzież nie ograniczała się tylko do obejrzenia filmu, ale wyrobiła sobie nawyk czytania, umiała poprawnie formułować swoje myśli na piśmie i je ze swadą wypowiadała. A tego bez odpowiedniej ilości lektur nie da się osiągnąć. Apelujemy o przejrzenie swoich księgozbiorów. Wdzięczni będziemy za każdy dar.” Apel ten spotkał się z nadzwyczajnym odzewem społeczeństwa. Podarowano Szkole ponad 6000 tomów.
We wrześniu 2006 roku powierzono mi zaszczytne i jednocześnie niełatwe zadanie zorganizowania biblioteki w Zespole Szkół Katolickich im. ks. Jana Długosza. Pracę rozpoczęłam od oczyszczenia i selekcji podarowanych szkole książek, które gromadzone były od 2001 roku. Do pomieszczenia, w którym dotąd był pokój nauczycielski, wyposażonego wyłącznie w stoliki i krzesła, wniesiono kartony pełne książek i …kurzu. Pochodziły one z darowizn od osób świeckich i duchownych. Zawartość kartonów wskazywała często na to, że oddawano całe domowe biblioteczki, ale także dublety z Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego, czy oprawione w szary papier książki z likwidowanej filii Biblioteki Miejskiej. Wstępna selekcja, której towarzyszyło odkurzanie woluminów, wyłoniła książki nadające się do szkolnej biblioteki. Odrzucone zostały wydawnictwa nieaktualne, o niezgodnej z katolickim profilem szkoły ideologii, a także zniszczone bądź niekompletne. Następnie sporządzone zostały ich wykazy. Spisane w 130 protokołach książki, wyceniono w sposób odpowiadający ich rzeczywistej wartości.
Na początku października zakupiono do biblioteki dębowe regały, których angielska stylistyka nadaje wnętrzu odpowiedni charakter. Dnia 12 października 2006 roku miało miejsce uroczyste poświęcenie biblioteki przez ks. Biskupa Ordynariusza Wiesława Alojzego Meringa. To wydarzenie i błogosławieństwo umocniło mnie w wierze i przekonaniu, że podjęte wyzwanie uda mi się doprowadzić do szczęśliwego finału.
W kolejnym miesiącu pracy uruchomiony został nowoczesny program komputerowy dla bibliotek- MOL Optivum oraz dodatkowo 3 stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu. Biblioteka wyposażona została także w stosowne meble. Odtąd opracowywane książki mogły trafić wprost na półki w odpowiednich działach tematycznych. Katalogowanie księgozbioru wiąże się ze szczegółowym opisem bibliograficznym każdego egzemplarza. Każda książka była więc przeze mnie dokładnie przejrzana, zmierzona, oceniona i wyceniona, a każda z nich należała do osoby niezwykłej, bo kochającej książki, znającej ich wartość, spieszącej z pomocą odnawiającej się Szkole Długosza. Z ogromnym szacunkiem i wdzięcznością dla darczyńców przeglądałam i opracowywałam ofiarowane książki.
Wielkim urozmaiceniem tej żmudnej pracy były wszelkiego rodzaju ciekawe znaleziska. Począwszy od książkowych zabytków, jak np.: „Dzieje w Koronie Polskiey za Zygmunta Igo y Zygmunta Augusta aż do śmierci jego z przytoczeniem niektórych postronnych ciekawości od Roku 1538, aż do roku 1572 przez Łukasza Górnickiego Tykocińskiego i Wasilkowskiego Starostę spisane”, wydanie z 1828 roku albo wydane w 1888 roku w Warszawie przez Gebethnera i Wolffa „Poezje Adama Mickiewicza tom IV”, poprzez liczne wydawnictwa albumowe, wśród nich „Chopin w kraju”, a w nim dokumenty i pamiątki po kompozytorze zebrane i opracowane przez Krystynę Kobylańską, po ciekawe regionalia np. ”Monografia Włocławka” ks. Michała Morawskiego czy „Rocznik Gimnazjum Humanistycznego Im. Ks. Jana Długosza we Włocławku 1924/25”. Wspomniane książki i im podobne, których było więcej, stanowią nasze, biblioteczne cymelia.
Do ciekawych, czasem zabawnych znalezisk należały zakładki lub raczej kartki, które spełniały rolę zakładek. Począwszy od wszelkiego rodzaju rachunków, paragonów, (przeważnie z zakupu książek), poprzez obrazki świętych, kartki pocztowe świąteczne i te z pozdrowieniami z pobytu w miejscowościach w Polsce i za granicą, po bardzo osobiste telegramy i listy, jak ten otrzymany od więźnia zakładu karnego. Zakładką były bilety lotnicze, przeważnie do Włoch, recepty, kupony totolotka, dzienniczek regularnych pomiarów ciśnienia krwi i tętna. W książkach znalazły się też liczne fotografie oraz zapisane adresy itp. Na jednym karteluszku czyjaś ręka rozpisywała zaschnięte pióro uroczym zdaniem: „ks. (…) tańczy ze swoją gospodynią przy gotowaniu obiadu…”. W maleńkim tomiku poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, przy wierszu pt. „Miłość” zasuszony drobny kwiatek. Jakże romantycznie… Jednak najczęściej spotykaną zakładką był kawałek papieru toaletowego (sic!).
Z wielkim wzruszeniem czytałam znaleziony w książce, odręcznie napisany szkic homilii- kazania na Pasterkę w roku 1981. Przypomnę, że 13 grudnia tego roku wprowadzono w Polsce stan wojenny. Autor pisze m.in. „ Święta Bożego Narodzenia to Święta o charakterze wybitnie rodzinnym (…)tysiące rodzin zostały rozdzielone stanem wojennym i nie mogły się zebrać tak, jak to czyniły zwykle, przy stole. Niektórzy nie wrócą nigdy (…) i zamiast radości, smutek i łzy. Dlatego dziś, jako polscy chrześcijanie złóżmy sobie życzenia, by nie było więcej bólu i łez, by nastał najprędzej prawdziwy spokój (…), musi zwyciężyć sprawiedliwość i miłość.(…) Matko Boża z Betlejem nad Dzieciątkiem pochylona, pochyl się nad nami, nad tymi rodzinami i naszą ukochaną Ojczyzną. Amen” .
Niektóre książki opatrzone były autografem autora, odręcznym podpisem zacnego właściciela, imienną pieczątką, albo też przepięknym exlibrisem. Exlibris na pieczęci znalazłam w książkach podarowanych przez ks. Wojciecha Frątczaka, a na eleganckiej naklejce – w książkach od ks. prałata Stanisława Waszczyńskiego. Książki podarowane przez twórcę nowego „Długosza” ks. biskupa Romana Andrzejewskiego, obok okrągłej pieczęci biskupiej, często zawierają specjalne dedykacje dla Szkoły. Zarówno dedykacje i autografy autorów oraz efektowne ekslibrisy ich właścicieli, podnoszą wartość bibliofilską szkolnego księgozbioru.
W tym pierwszym okresie tworzenia się biblioteki do Księgi inwentarzowej –głównej wpisano 4920 książek. W chwili obecnej ponad 12 tysięcy opisanych woluminów znajduje się w pięciu katalogach: alfabetycznym, tytułowym, serii, UKD oraz przedmiotowym, a katalog dostępny jest na szkolnej stronie internetowej on-line. Każda książka została odpowiednio opieczętowana oraz wyposażona w kod kreskowy. Obecnie pracujemy, wykorzystując program MOLNET +, który ułatwia opracowywanie zbiorów, a w szczególności dotacyjnych podręczników dla szkoły podstawowej. Stanowią one poważne zadanie dla bibliotek szkolnych od opracowania po dystrybucję.
Księgozbiór naszej biblioteki jest bardzo urozmaicony. Największą liczbę- 50% zbiorów stanowią książki popularnonaukowe, głównie z dziedziny religii chrześcijańskiej; blisko 20% to literatura piękna, zarówno polskich, jak i zagranicznych autorów, z czego 3% to poezja. Ponad 3% księgozbioru to literatura naukowa, około 18% stanowią lektury.
Dzięki hojności ofiarodawców biblioteka naszej szkoły znalazła się w posiadaniu licznych wydawnictw słownikowych i encyklopedycznych z ostatnich lat, które wzbogacają księgozbiór podręczny. Zgromadzono też roczniki wielu periodyków np. „Studia Filozoficzne” czy „Ateneum Kapłańskie”, a także broszury.
W 2018 roku staraniem p. Pauliny Iwańskiej i dyrekcji zakwalifikowaliśmy się do Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa i mogliśmy zakupić książki za 15 tysięcy złotych, realizując zgłoszony program działania szkolnej biblioteki.
Dzięki staraniom Dyrektora, ks. dr. Jacka Kędzierskiego, klasyczny pod względem wystroju i jakości księgozbioru styl biblioteki „Długosza” idealnie harmonizuje z nowoczesną techniką opracowywania i udostępniania zbiorów.
Wzbogacanie księgozbioru czy udostępnianie czytelnikom książek, to główne zadanie biblioteki, jednak równie ważne jest propagowanie czytelnictwa w świecie zdominowanym przez komputery i telewizję. By udowodnić, że lektury mogą zainteresować, a ich treść jest aktualna w każdych czasach, przygotowałam szkolne adaptacje dramatów Szekspira „Makbet” i „Poskromienie złośnicy”, a także „Antygony” Sofoklesa. Poświęcając wiele uwagi dekoracji, strojom, rekwizytom, a przede wszystkim odpowiedniej muzyce, inscenizacje w wykonaniu długoszaków zaprezentowaliśmy, zarówno uczniom, rodzicom, jak i społeczności lokalnej w Miejskiej Bibliotece im. Z. Arentowicza. Były to dla uczniów niezapomniane chwile kontaktu z literaturą najwyższych lotów.
Młodzież „Długosza” uczestniczyła w bibliotecznym projekcie edukacyjnym, którego efektem było przedstawienie pt. „Nawojka, czyli kolejne śledztwo Holmes’a”. Pisząc autorski scenariusz, poznawali historię Uniwersytetu Jagiellońskiego, a dzięki postaci Nawojki zrozumieli sens emancypacji kobiet.
W styczniu 2011 r. podjęłam próbę adaptacji dramatu Karola Wojtyły pt. „Przed sklepem jubilera”. Starałam się ten trudny, filozoficzny utwór uprościć, by stał się przystępny dla uczniów gimnazjum i liceum, by posiadał fabułę i zarazem nie stracił swojego sensu i piękna. Sztuka, która powstała i tak obfitowała w długie i trudne monologi. Należało także pokazać ponadczasowość tematu, bo przecież miłość dwojga ludzi to sprawa dotycząca wszystkich pokoleń i czasów. Znakomitym materiałem pomocniczym okazały się stroje i muzyka. Spektakl „Przed sklepem jubilera” uświetnił IX Dni Kultury Chrześcijańskiej, rekolekcje wielkopostne w kościele Najświętszego Zbawiciela, został zaprezentowany rodzicom podczas środy u Długosza oraz stanowił oprawę podsumowania konkursu „Jan Paweł II – Człowiek, Pasterz, Inspirator”.
To właśnie biblioteka jest miejscem, gdzie powstały inne inscenizacje np. ta przybliżająca literaturę wojenną, czy spektakl profilaktyczny pt. „Żyć dla innych. Od egoizmu do altruizmu”, wystawiony podczas pierwszego Przeglądu Spektakli Profilaktycznych.
Udział długoszaków w tych i innych bibliotecznych przedsięwzięciach pozwalał realizować ich kreacje aktorskie, rozwijał w aspekcie intelektualnym i społecznym, a w końcu przybliżał ich oraz młodą widownię do świata książek.
Biblioteka jest miejscem spotkań autorskich. Gościliśmy Włodzimierza Kowalewskiego, autora powieści „Excentrycy” oraz scenariusza do filmu „Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy”, poetę Wojciecha Wencla czy włocławskiego regionalistę, autora wielu opracowań o Włocławku – Andrzeja Winiarskiego.
Na przełomie roku 2012 i 2013 w bibliotece miała miejsce wystawa malarstwa Piotra Będkowskiego – artysty malarza, profesora w Zakładzie Malarstwa Instytutu Artystycznego Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. Wernisaż wystawy był ważnym punktem XI Dni Kultury Chrześcijańskiej organizowanych w naszej szkole. W styczniu 2018 r. swoje obrazy wystawił w naszej bibliotece artysta malarz Krzysztof Wiśniewski. Wernisaż wystawy uświetnił XVI Dni Kultury Chrześcijańskiej.
W roku 2016 włączyliśmy się w wojewódzkie obchody stulecia urodzin Jerzego Pietrkiewicza – polskiego i angielskiego poety, pisarza i tłumacza, przedwojennego absolwenta Szkoły im. ks. Jana Długosza we Włocławku. Owocem tych wydarzeń było nadanie imienia Jerzego Pietrkiewicza naszej bibliotece oraz wmurowanie granitowej tablicy o następującej treści:
PAMIĘCI JERZEGO PIETRKIEWICZA
1916-2016
UCZNIA I ABSOLWENTA
SZKOŁY IM. KS. JANA DŁUGOSZA
POLSKIEGO I ANGIELSKIEGO POETY,
PISARZA I TŁUMACZAW 100-LECIE URODZIN
PREZYDENT I MIESZKAŃCY WŁOCŁAWKA,
SPOŁECZNOŚĆ REGIONU KUJAWSKO-POMORSKIEGO
ORAZ ZESPÓŁ SZKÓŁ KATOLICKICH IM. KS. JANA DŁUGOSZA
Od kilku lat na stronie internetowej szkoły widnieje zakładka Biblioteka, w której zamieszczone są, regulaminy, aktualności a także „słowo czytane”. Po zmianie programu komputerowego z Mol Optivum na MOLNET +, udostępnione zostały katalogi naszych zbiorów on-line.
W nowożytnym „Długoszu” zadania bibliotekarza, oprócz założycielki tej biblioteki – p. Sławomiry Lewandowskiej, wykonywały nauczycielki: p. Milena Lewandowska, Anna Darowska, p. Paulina Iwańska, p. Ewelina Oźmina i p. Beata Woźniak.
Bp Roman Andrzejewski – odnowiciel “Długosza”, znawca kultury antycznej wielokrotnie powoływał się na mędrców z przeszłości, a znaczenie czytelnictwa i biblioteki podkreślał cytując mowę Cycerona: “studia literackie w młodości wychowują, na starość dają wytchnienie, w powodzeniu podnoszą, w przeciwieństwach stanowią ucieczkę i pociechę, w domu zabawiają, poza domem nie stają na zawadzie, towarzyszą nam w nocy, w podróży, na wsi”. Sam zaś twierdził, że “dobra książka – to kawałek nieba!”
Mam ogromną nadzieję, że biblioteka oraz zainteresowanie długoszaków książkami przetrwa trudne czasy dla czytelnictwa, wszak „Vita sine litteris mors est”.
Sławomira Lewandowska